Inleiding

Proefles: Buitengewoon Opsporingsambtenaar

Met deze proefles krijg je een indruk van de Beroepsopleiding Buitengewoon Opsporingsambtenaar. Je krijgt inzicht in de lesstof. Tijdens het lezen van de lesstof kun je jezelf testen door vragen te beantwoorden.

Het volgende stukje tekst gaat over de opsporingsambtenaar. Daarbij richten we ons vooral op de taak van de opsporingsambtenaar in het strafproces. Omdat de hulpofficier van justitie en de officier van justitie ook opsporingsambtenaren zijn, komen ook hun taak en positie aan bod. In dat verband bespreken we de begrippen transactie, sepot, opsporen en vervolgen.

ALGEMEEN EN BUITENGEWOON OPSPORINGSAMBTENAAR

De taak van de opsporingsambtenaar is, zoals de naam al zegt, het opsporen van strafbare feiten. Opsporen wil zeggen de waarheid over een strafbaar feit achterhalen, bijvoorbeeld door het verhoren van verdachten en getuigen, sporenonderzoek. onderzoek aan kleding en lichaam enzovoort. De leiding van het opsporingsonderzoek heeft de officier van justitie (OvJ).
Zoals we al eerder zagen zijn er algemeen opsporingsambtenaren en buitengewoon opsporingsambtenaren. Algemeen opsporingsambtenaren zijn (meestal, maar niet altijd) politiefunctionarissen die bevoegd zijn om alle strafbare feiten op te sporen. Buitengewoon opsporingsambtenaren (boa's) mogen alleen de strafbare feiten opsporen waarvoor ze opsporingsbevoegdheid bezitten.

Opsporingsambtenaren hebben tot taak om de waarheid over strafbare feiten te achterhalen. Er zijn algemeen en buitengewoon opsporingsambtenaren.

Figuur 17.1 Verschil algemeen en buitengewoon opsporingsambtenaar

Art. 141 Sv wijst als algemeen opsporingsambtenaren niet alleen politiefunctionarissen aan maar ook de OvJ. De OvJ heeft de leiding over ieder opsporingsonderzoek dat opsporingsambtenaren instellen. Dit betekent dat hij de belangrijke beslissingen tijdens het opsporingsonderzoek neemt, bijvoorbeeld of de verdachte langere tijd voor onderzoek op het bureau wordt vastgehouden, of er een huiszoeking komt, enzovoort.

De opsporingsambtenaren leggen de resultaten van hun opsporingsonderzoek in één of meer processen-verbaal vast. Deze processen-verbaal worden naar de OvJ gestuurd. Hij beslist vervolgens of de zaak van de verdachte aan de rechter wordt voorgelegd.
De OvJ maakt deel uit van het Openbaar Ministerie (OM). Het OM is een landelijk overheidsapparaat dat is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde. Andere taken van het OM zijn:

• leidinggeven aan opsporingsonderzoeken;
• vervolging van verdachten;
• ervoor zorgen dat de straffen die de rechter veroordeelden heeft opgelegd, worden uitgevoerd.

ORGANISATIE

Elke rechtbank heeft een eigen kantoor van het Openbaar Ministerie, dit wordt het Arrondissementsparket genoemd. Aan het Arrondissementsparket werken de OvJ's en de parketsecretarissen onder leiding van een hoofdofficier van justitie. Bij een Gerechtshof spreken wij niet van een Arrondissement maar van een Ressort, het Gerechtshof is in de hoofdplaats van het Ressort gevestigd.
Bij ieder gerecht is het Openbaar Ministerie vertegenwoordigd, bij het Gerechtshof en de Hoge Raad worden de leden van het OM respectievelijk advocaat-generaal en procureur-generaal genoemd.
De taken en bevoegdheden van het OM worden bij wet bepaald. De minister kan algemene en bijzondere aanwijzingen geven betreffende de uitoefening van deze taken en bevoegdheden door het OM.

COLLEGE VAN PROCUREURS-GENERAAL

Landelijk staat het Openbaar Ministerie onder leiding van de Procureurs-Generaal die in Den Haag zijn gevestigd. De Procureurs-Generaal bepalen onder andere het landelijk beleid wat betreft de opsporing en vervolging. Zij bewaken ook de kwaliteit hiervan.
Samen met de staf vormt dit college het Parket-Generaal, dit is het hoofdkantoor van het Openbaar Ministerie.

Let op: De Procureur-Generaal van de Hoge Raad is iets dan anders het college van Procureurs-Generaal, dit is een afzonderlijk college. De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad geeft leiding aan het parket bij ons hoogste rechtscollege. Tevens heeft hij nog een bijzondere taak, namelijk de opsporing en vervolging van ministers, staatssecretarissen en leden van het parlement wanneer zij een ambtsmisdrijf plegen. Door deze taak heeft deze Procureur-Generaal bij de Hoge Raad een speciale positie. Hij wordt voor het leven benoemd om zijn onafhankelijkheid te garanderen. Hierdoor kan hij niet worden afgezet door de Minister van Justitie als hij een minister wil vervolgen.

OPSPOREN EN VERVOLGEN

In het volgende stuk spreken wij van opsporen en vervolgen. Opsporen wil zeggen dat de opsporingsambtenaren de waarheid proberen te achterhalen over een gepleegd strafbaar feit. Dit doen zij bijvoorbeeld door getuigen te horen, de plaats van het delict te onderzoeken of de verdachte te ondervragen.

VERVOLGEN VAN VERDACHTEN

Een kerntaak van het OM is het vervolgen van verdachten. Vervolgen wil zeggen dat het OM een rechter bij de strafzaak betrekt. Het initiatief voor een strafzaak ligt dus bij het OM. Daar wordt beslist of er een rechtszaak komt. Heeft het voorbereidend onderzoek voldoende bewijs tegen de verdachte opgeleverd en vindt de OvJ dat de zaak aan de strafrechter moet worden voorgelegd, dan brengt hij een dagvaarding uit waarin hij de verdachte oproept om ter zitting te verschijnen. In de dagvaarding beschrijft hij ook van welke feiten hij de verdachte verdenkt. Indien het OM besluit om tot vervolging over te gaan, dient dit zo spoedig mogelijk te gebeuren.

OPPORTUNITEITSBEGINSEL EN SEPONEREN

Het OM is niet verplicht om iedere verdachte te vervolgen. Het OM mag ook beslissen om de zaak te laten rusten, op gronden aan het algemeen belang ontleend. Bijvoorbeeld omdat er te weinig bewijs tegen de verdachte is of omdat het OM meent dat ze zelf de zaak kan afdoen (met een strafbeschikking waarin de verdachte een geldboete of een taakstraf wordt opgelegd). Dat het OM niet verplicht is iedere verdachte te vervolgen, wordt het opportuniteitsbeginsel genoemd. Als een OvJ beslist om de zaak niet aan de rechter voor te leggen, wordt gezegd dat hij de zaak seponeert.
Als het OM besluit de verdachte te vervolgen, dan moet het dit zo spoedig mogelijk doen.

TRANSACTIE

De OvJ kan de verdachte een transactie aanbieden. De OvJ sluit een overeenkomst met de verdachte: 'Als u verdachte een boete van een bepaald bedrag betaalt, zal ik u niet verder vervolgen en laat ik de zaak verder rusten'. In feite wordt de verdachte in de gelegenheid gesteld om door betaling van de transactie (boete) zijn vervolging af te kopen. Dit noemen wij ook wel 'een schikking aangaan'.
Ook de politie en de boa's zijn bevoegd om bij een aantal (relatieflichte) strafbare feiten de verdachte een transactie aan te bieden.

STRAFBESCHIKKING

Vanaf 1april 2010 is de Politie Strafbeschikking (PSB) ingevoerd. De PSB is een geldboete die kan worden opgelegd door de Politie, de Koninklijke Marechaussee of door de boa, zoals de toezichthouder van de gemeente, boswachters en trein- en buscontroleurs. De PSB is ingevoerd om efficiënter te handhaven. Door de invoering van de PSB wordt een groot aantal eenvoudiger zaken niet meer door de rechter afgedaan maar door het Openbaar Ministerie (OM). Nu brengt het OM deze eenvoudige zaken nog voor de rechter als de verdachte een transactievoorstel niet betaalt.
  

Door de invoering van de Politiestrafbeschikking die een gevolg is van de Wet OM afdoening 2008 krijgt het OM de bevoegdheid om straffen op te leggen en de vervolging ten uitvoer te leggen. Dit geldt niet voor vrijheidsbenemende straffen; deze bevoegdheid blijft voorbehouden aan de rechter. Het OM heeft deze bevoegdheid voor misdrijven waarop niet meer dan zes jaar gevangenisstraf is gesteld. In art. 257a van het Wetboek van Strafvordering staan de straffen en maatregelen die kunnen worden opgelegd door het OM, zoals taakstraffen tot maximaal 180 uur en een geldboete, onttrekking aan het verkeer, vergoeding van schadevergoeding aan het slachtoffer en ontzegging van de rijbevoegdheid. De PSB is niet zoals de transactie een middel om strafvervolging te voorkomen maar een afdoening van de strafzaak waarbij wordt vervolgd en bestraft.

PROCEDURE

Een PSB wordt aangekondigd door de opsporingsambtenaren van de politie en de boa's voor zover zij bevoegd zijn tot opsporing van die feiten. Deze beschikking wordt alleen toegepast op zogenaamde 'P' feiten. 'P' feiten zijn feiten die in het landelijke feitenboekje met een 'P' staan aangeduid.

CAUTIE

De verdachte dient bij de PSB wel de cautie te krijgen, want het blijven Strafrechtovertredingen. Het betreft een 'verdachte' die op het moment van betalen van de Strafbeschikking 'Bestrafte' wordt. De bestrafte is degene tegen wie de Strafbeschikking is uitgevaardigd.

SCHULDVASTSTELLING

De Strafbeschikking kan alleen worden uitgevaardigd als kan worden vastgesteld dat de verdachte het feit heeft begaan. Er moet dus een schuldvaststelling hebben plaatsgevonden. Hiermee wordt voorkomen dat de bestrafte die de Strafbeschikking heeft geaccepteerd achteraf beweert dat zijn schuld niet is vastgesteld.

BEZWAARPROCEDURE

Binnen veertien dagen kan de bestrafte, indien hij het niet eens is met de Strafbeschikking, in verzet gaan bij het Openbaar Ministerie. Het initiatief moet van de verdachte uitgaan. Indien de verdachte niet in verzet gaat, kan het OM de Strafbeschikking ten uitvoer leggen.
Het verzet schort in principe de tenuitvoerlegging op.
Bij verzet zal de OvJ de keuze hebben tussen het intrekken van de Strafbeschikking, het wijzigen van de Strafbeschikking of de verdachte op te roepen voor de terechtzitting. De rechter zal de zaak vervolgens in zijn geheel behandelen. Eventueel kan de verdachte in hoger beroep gaan.

Net als de transactie of een veroordeling door de rechter kan een strafbeschikking worden opgenomen in het Justitieel Documentatieregister. Dit zal over het algemeen gebeuren bij:

• misdrijven;
• boetes van 100 euro of meer voor overtredingen.

BELEIDSAFSPRAKEN

De opsporingsinstanties als gemeenten, politie en boa's zullen afspraken maken omtrent de beleidsregels binnen een handhavingsgebied. Voorlopig zal namelijk ook de Politietransactie blijven bestaan. Voor bijvoorbeeld de APV zal de gemeente moeten vaststellen voor welk feit een Strafbeschikking zal worden opgelegd. Als voor een bepaald feit de beleidsafspraak is gemaakt dat het feit moet worden afgedaan via de Strafbeschikking, maakt de opsporingsambtenaar geen gebruik meer van zijn Transactiebevoegdheid voor dat feit.

INNEN VAN DE STRAFBESCHIKKING

Door het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) wordt de Strafbeschikking verzonden en de geldboete geïnd.

Figuur 17.2

VOORWAARDELIJKE SEPOT

Een andere mogelijkheid is een voorwaardelijk sepot. De OvJ zegt in dit geval tegen de verdachte: 'als u zich aan bepaalde voorwaarden houdt, zal ik u niet vervolgen'. Houdt de verdachte zich aan de voorwaarden, dan is de zaak afgedaan. Een voorbeeld van zo'n voorwaarde kan zijn dat de verdachte zich moet laten behandelen in een verslavingskliniek.